Ekonomistler Kapalıçarşı’daki Epistemolojik Kırılan Dolar İçin “Kriz” Diyor
Birincisi, yabancı kuruluşların seçim sonrası beklentilerine ilişkin yayımladıkları raporlar döviz piyasasına hakim oldu. Fısıltı gazetesiyle ‘dalgalı borsa’ telaffuzu ve Merkez Bankası’nın Kapalıçarşı’da da görüldüğü haberi, gözlerin ‘istenmeyen’e çevrilmesine neden oldu. TCMB sessiz kalırken, bankaların alım/satım marjlarını açma talimatı, İletişim’in Çarşı Mahallesi’nde Merkez olmadığına dair yaptığı açıklama talebi artırdı, bu çabayı azaltmak için ortaya atıldı. Vatandaşların hassas noktası olan 2018 yazı ve 2021 sonu dolar/TL ataklarının hafızalarının taze olması ve sonrasında enflasyonun yarattığı koruma içgüdüsü ile yatırım bilincinin gelişmiş olması. Pandemi, dövize dikkat çekiyor. Uzmanlar, Kapalıçarşı’da neler olup bittiğini ve seçim sonrası doların ne kadar yükselmesinin beklendiğini bayram sonrası ile seçim arasında yorumladı.
Günlerdir uğraştığımız tek bir soru var: Seçimden sonra dolar yükselir mi?
Yabancı yatırım kuruluşlarının bildirdiği artış beklentisi vatandaşlara yansıdı ve bankaların al-sat farkı açmasıyla Kapalıçarşı gündemine çevrildi. Bu durum, seçim öncesi oynaklığı düşük olan finans ve ekonomi camiasında her geçen gün yeni bir heyecan yarattı.
“Türkler, TL bozdurmak ve döviz almak için Çarşı’ya akın ediyor” diyen Bloomberg, “İstanbul Kapalıçarşı’da paralel kurlar ortaya çıkıyor” dedi.
Kerim Karakaya, Beril Akman ve Tuğçe Özsoy’un haberinde ‘Kapalı Çarşı yeniden ticari hareketliliğin merkezi oldu’ diyerek, seçim yaklaştıkça bankalara yönelik kısıtlamaların ağırlaştığına dikkat çekiyor. Çarşı’da tecrübeli esnafın önerileri arasında en dikkat çekeni ‘Ne yaparsanız yapın elinizde TL olmasın. Beyaz peynir almak bile daha uygun bir yatırımdı. Çarşı’nın uzmanları alaycı bir tavırla, ‘Dolar alımını kısıtlayan düzenlemeler burada spot piyasada talep artışına neden oldu’ dediler.
Çarşı’daki yasal ancak kayıt dışı döviz işlemlerinin günlük cirosunu tahmin etmeyi zorlaştırırken, piyasanın en büyük döviz alıcısının BOTAŞ olduğu iddiası öne çıkıyor.
‘Kim Kazanır’ Doların yükseleceği tahmin edilirken, TL’de aylık ima edilen oynaklık dünyanın en yüksek seviyesine çıktı.
TCMB, 2001 krizinden sonra “dalgalı kur rejimi”ni benimseyerek TL aleyhine dört unsurun taraf tuttuğunu, bunların serbest piyasa koşullarında oluştuğunu ve “ötesinin ötesine müdahale etmeyeceğini” taahhüt etmektedir. “.
Ekonomist Güldem Atabay, Poltikyol’da yaptığı analizde ekonomi politikalarındaki göstergelerin ‘ödeme istikrarı krizine’ doğru yöneldiğini vurguluyor.
Atabay, döviz rezervlerinden ve TL’deki ‘çifte değerli işlemlerden’ TCMB’nin sorumlu olduğunu belirterek, ülkelerin tek döviz kuruna sahip olduğunu ve ‘bazı ülkelerde cari hesap işlemleri için daha fazla döviz kuru olduğunu’ sözlerine ekledi.
Türkiye’deki bu durumu “merkez bankasının TL’nin değerini istikrara kavuşturmaya çalışması” ile açıklarken, enflasyonla birlikte “altta yatan makroekonomik politikaları ve dengesizlikleri yansıtan bir dizi bozulmaya yol açtığını” söyleyerek sonucu detaylandırıyor:
- Teoriye göre, ikili döviz kurunun yani resmi ve paralel piyasa kurunun ortasındaki marj açıldıkça bir ödemeler istikrarı krizi yaklaşıyor.
“Kapalı Çarşı’da Neden Farklı Para Birimleri Var?” Soruyu yanıtlayan Mahfi Eğilmez, önce “Dolarizasyon”u açıklıyor.
Eğilmez, enflasyonun yüksek olduğu ekonomilerde satın alma gücünün erimesinin tetiklenmesiyle ‘halkın ulusal para birimi yerine dövizi elinde tutmak istediğini’ açıklıyor ve piyasadaki son durumu orta banka faizi ile TL arasındaki farkla açıklıyor. kapalı ekonomilerde sermaye kontrolünün etkisi olarak serbest piyasa oranı.
Her halükarda dolarizasyonun sebebi ikili döviz kurundaki enflasyona atfedilirken, Eğilmez 1980’li yıllarda serbest sermaye hareketlerinin olmamasının açıklanan döviz kurundan farklı olarak karaborsada oluşan ikili döviz kurundan kaynaklandığını hatırlatıyor. TCMB tarafından Günlerdir yaşananların sebep ve sonuçlarını şöyle özetliyor:
Piyasa ekonomisinin en değerli yazılı olmayan kuralı şudur: Faiz oranını yanlış belirlerseniz, ekonomide her şey yanlış tüketimdir.
Önde gelen iktisatçılardan Fatih Özatay, “Kapalıçarşı’da yükselen kur” başlıklı yazısında “Yeni krizlere tüm hızıyla ilerliyoruz” değerlendirmesini yapıyor.
Özatay, ‘Finansal Krizler ve Türkiye’ adlı kitabına yapılan eklemelerden bahsederken, Ayağımızı gazdan çekebilir, frene basabilir, arabayı yeni bir yola çevirebilir ve sonra o yeni yolda tam gaz gidebiliriz. Ekonomi politikasında makul olursak bunu yapabiliriz; inşallah seçimden sonraSözleriyle içinde bulunduğumuz konjonktürü özetliyor.
Sabit kur rejiminde ‘döviz talebinin körüklenmemesi’ gerektiğini vurgulayan Özatay, Paul Krugman’ın çalışmasıyla, rezervleri eriten bu durumda Merkez Bankalarının ‘sürekli döviz arzı satma’ konumunda olduğunu ve ne zaman döviz kurunu kapatacağını açıklıyor. rezervlerin düşebileceği alt uca gelir, sistem çöker.
Güncel olayların ‘öncü göstergeler’ olduğunu, birincisinin kur farkları, diğerinin ise faiz farkları olduğunu belirtiyor. Sonuncusunun ‘merkez bankası döviz rezervleri’ olduğunu vurguluyor.
Tecrübeli iktisat muhabiri Servet Yıldırım, Merkez Bankası’nın faiz indirimleriyle başladığı analizinde aynı durumun döviz kurlarında da yaşanmaya başladığını belirtiyor.
Yıldırım, ‘Piyasayı bozmayın…’ başlıklı yazısında, ‘Halkın fiyatları sert bir şekilde kontrol etmeye çalıştığı, sıkıntılı ekonomilerde yaşanan bu durumun’ Merkez Bankası tarafından ‘imkansız üçlü’ olarak nitelendirildiğini belirten Yıldırım, ‘Sermaye hareketlerinin kararlı bir şekilde serbest olduğu bir ekonomide, hem kuru hem de faiz oranlarını kontrol etmeye çalışmakla oluştuğunu belirtiyor.
İmkansızda ısrar edildiğinde piyasanın kötüye gittiğini söyleyen Yıldırım, oluşan ikili sisteme, rezervlerin erimesine ve küresel piyasalarla bağlarımızın zayıflamasına dikkat çekiyor.
Ekonomik modeldeki tek başarı ‘serbest sermaye hareketleriyle eşzamanlı’dır. bağımsız para politikasıVe sabit kur rejimi.‘yan yana sürdürülemeyeceğini’ bir kez daha kanıtlamak olduğunu belirtti.
