Enflasyon 101! Enflasyonla İlgili Yaygın Yanılgılar
2. Yazımın konusu Enflasyon101. Bu yüzden bugün size Enflasyonun ne anlama geldiğini anlatacağım. Bildiğiniz üzere enflasyonu sadece tarif olarak anlatmayacağım. Aslında enflasyonun ne anlama geldiğinden, ne işe yaradığından ve neden değerli olduğundan bahsedeceğim. Kamuoyunda enflasyonla ilgili bilinen yanlışları kendi dilimle anlatacağım.
Bu konulara neden değindiğimi biliyor musunuz? Pek çok iktisat makalesi, pek çok iktisat programı var ama ne yazık ki hepsi bilimsel iktisadın dilini konuşuyor. Yani hepimiz ekonomi okuduk, tüm terminolojiye aşinayız. Bir yandan da adı gibi hepimizin anlayabileceği basit bir ekonomi köşesi olsun istedim…
En temel tanımıyla enflasyon, günlük hayatta yaygın olarak kullanılan mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki genel artışı ifade etmektedir.
Son dönemlerde hepimiz enflasyon hakkında birçok bilgiye sahibiz. Fiyatlarda çok zamlar gördük hatta onu ülke gündeminin en değerli yerine koyduk.
Ancak enflasyon nasıl oluşur? Peki enflasyonun devam etmesini sağlayan şeyin ne kadar olduğunu bildiğimizi sanıyorsunuz?
Enflasyonun aslında üç ana nedeni vardır. Bunlar Talep Enflasyonu, Maliyet Enflasyonu ve Mukim EnflasyonuDurmak.
Enflasyon basitçe bir dizi fiyat artışıdır. Yani bugün almak istediğiniz X ürünü yarın aynı fiyattan alamamanıza neden olur. “Peki kardeşim böyle bir şey var mı?! Fiyatları sabit tutsunlar.”‘ dediğinizi duyar gibiyim ama maalesef bizim gibi dışa bağımlı, ithalatçı ülkelerde durum bu kadar değil.
Birkaç örnek ele alalım:
Bugün X marka bir televizyon almak istiyorsunuz. Televizyonun fiyatı 25.000 TL olsun. (1 usd= 25.00 TL kabul edelim) yani televizyonunuz dolar bazında 1.000 usd. Yarın dolar kuru 30.00’e ulaştığında televizyonunuzun TL fiyatı otomatik olarak 30.000 TL’ye (1.000*30.00) yükselecektir. Bu gibi durumlarda tüketicinin aklına gelen ilk soru; “Abi ithalatçı olarak sen TV’yi USDTRY belki 15.00 iken aldın, şimdi 30.00 TL. Fırsatçı olarak bana yüksek fiyat satıyorsun.”‘ diyebilir, Türkiye’de yaşıyorsak kesin diyecektir.
Bu örnekteki durumun nedeni, malın değiştirilememesinden kaynaklanmaktadır. maliyet enflasyonu Durmak. Yani evet ithalatçı televizyonu aldığında USDTRY kuru 15.00 civarlarındaydı ve televizyonu 30.00’dan satarak kar etmiş gibi görünebilir. Ancak ithalatçı yarın işi ithal etmek isterse, işi 30.00 usdtry kuru üzerinden değiştirir. Döviz kurundaki artış maliyetlerin artmasına neden oluyor.
Kısa bir özet vermek gerekirse, enflasyonun oluşmasındaki en değerli sebeplerden biri, satıcı ya da ithalatçı olarak bugün aldığımız bir malı yarın aynı fiyattan değiştiremememizdir. Bu nedenle enflasyon üzerinden satılan mala zam yapılır ki yarın bir eser satıldığında yerine yenisi kolay gelsin.
Aynı şey yemek fiyatları ve servis bölümü için de geçerli.
içinden bir şeyler söylediğini duyabiliyorum “Evet, televizyon, bilgisayar gibi teknoloji ürünleri ithal ediliyor ve fiyatları dövize endeksli. Peki ülkemizde üretilen domates, süt ve et fiyatlarındaki artış neden durmuyor?”
Bunun nedeni ise genel olarak yaşanan maliyetlerdeki artıştır. Nasıl? Örneğimiz için alttaki denklemle başlayalım.
Diyelim ki bir süt üreticisisiniz. Hayvanlarınıza aldığınız yemden aşılarına, sağlık hizmetlerine kadar tüm maliyetleriniz arttı. Ayrıca çalışan iş gücü için taban ve diğer fiyat artışlarından dolayı işçilik maliyetleriniz de yükselmiştir. Yani 1 litre sütü 10 TL’ye satacakken bu sebeplerden dolayı artık 15 TL’ye satabiliyorsunuz. Sütünüzü satmak için alan marketin lojistik maliyetleri ve çalışan fiyatları yükselmiştir, bu nedenle sizden aldığı sütten kar edecek olsa da 25 TL’ye satabilir. Bir restoran ya da kafede tüketmek isterseniz bu kez kira, yine lojistik, tüketim sıklığı ve çalışan fiyatları devreye giriyor. Ve aslında 15 TL olan sütü son tahlilde 50 TL’ye alıyorsunuz.
Yani sadece süt tüketiyorsunuz ama tükettiğiniz süt 3 farklı aşamadan geçtiği için 3 farklı enflasyonist durumda oluyor, ülkemizde üretilse de dövize endeksli bir ürün de olsa 3 farklı enflasyonist durumda. Fiyat istikrarı sağlanamazsa enflasyonu durdurmak mümkün değil. Diğer bir deyişle döviz kuru, işçilik, ulaşım, hammadde gibi fiyat artışlarının neden olduğu enflasyondur. maliyet enflasyonubir örnektir.
Diğer 2. Diğer bir durum da talep enflasyonu. . Türkiye’de özellikle son dönemde talep enflasyonunun etkisini çokça görüyoruz. Fiyatlar sürekli artıyor ve bugün aldığımız bir eseri yarın daha yüksek fiyata alacağımızı biliyorsak bugün almayı tercih ediyoruz. Bu da önümüzdeki dönemde fiyatların daha da yükseleceğini bildiğimiz için talebi artırıyor ve stoklamaya neden oluyor. Yani bir neden-sonuç ilişkisi görüyoruz.
Özellikle son dönemde konut ve otomobil fiyatlarındaki artış talep enflasyonu için yeterli bir örnek olabilir.
Yerleşik enflasyon ise; Önümüzdeki dönemde enflasyonist sürecin devam edeceğini bilen çalışan departman, kendi fiyat beklentisini ve fiyat istikrarını sağlamak amacıyla fiyatlarını ve gelirlerini artırmak amacıyla fiyatlarını artırmaktadır. Aslında Neo Keynesyen görüşün belirlediği fiyat artışı ve fiyat sarmalı durumu bu şekilde gerçekleşmektedir.
Ücret-fiyat sarmalında, işçiler fiyatların yükselmesine neden olan bir fiyat artışı aldıklarında daha fazla mal ve hizmet talep ederler. Bu nedenle enflasyonu düşürmenin en değerli yollarından biri fiyat istikrarı ve fiyatları sabit tutma politikasıdır. Her çalışanın fiyatlarının artması durumunda enflasyonist süreç yeniden tetiklenmeye başlar.
Türkiye ekonomisini uzun vadede enflasyonist süreçten kurtarmak için incelenebilecek konulardan biri de sabit fiyat politikasıdır.
Bir sonraki yazımda görüşmek üzere,
Sevgi ile kalın..
heyecan
Bu yazıda öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamen yazarlarının özgün fikirleri olup, Onedio’nun yayın politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio
